Ahmed Gālib’in Sözler Hakkında Bir Fıkrasıdır

Ahmed Gālib’in Sözler Hakkında Bir Fıkrasıdır 1*

(I) Hizmet Vakfı, Yeni Asya, Envâr, … Nüshaları*

* 35 beyit.

Âdem-i ilm-i hakīkatdir Sözün,

Tercümân-ı kenz-i vahdetdir Sözün.

Hazret-i Hakk’dan atâ-yi mahzdır,

Neş’e-i Şît-i hüviyetdir Sözün.

Ders-i hikmetden bütün ulvî beyân,

Misl-i İdrîs, pîr-i hikmetdir Sözün. 2*

Mevc-i tûfân-ı dalâletden siper,

Keştî-i Nûh-i selâmetdir Sözün.

Sarsar-ı ilhâddan inkāz eden, 3*

Şu‘le-i Hûd-i hidâyetdir Sözün.

Tezkiyet-bahş-i kulûb-i mü’minîn,

Sâlîh-i dâr-ı emânetdir Sözün. 4*

Vahdetin esrârını i‘lân eden,

Ol Halîl-veş asl-ı milletdir Sözün.

Bahş-i zemzem eyler, ehl-i hayrete, 5*

İsmâil-i feyz-i hürmetdir Sözün.

Mahz-ı tahkīkdir, hayâlâtdan ‘ulâ, 6*

Sırr-ı İshâk-ı hakīkatdir Sözün.

Zümre-i Tâgût’u hep berbâd eder,

Lût gibi rükn-i salâbetdir Sözün.

Hep kelâmullah-ı nâtık şerhidir.

Kenz-i i’câz-ı risâletdir Sözün.

Dîn-i hakkın neşr ü ta‘mîmi içün

Fazl-ı İsrâîl-i kudretdir Sözün.

Hakk cemâliyle kemâlin gösteren,

Hüsn-i Yûsuf’dan işâretdir Sözün.

Yokluk icre, varlığa kāim olan,

Sabr-ı Eyyûb-i metânetdir Sözün.

Mülhidân fir‘avnların gark eyleyen, 7*

Tûr-i Mûsâ-i şerîatdir Sözün.

Serteser mîzân-ı hikmetle rasîn,

Çün Şuayb emn ü adâletdir Sözün. 8*

Ehl-i idlâli eden zîr ü zeber,

Sanki Hârûn-i fesâhatdir Sözün.

Asker-i Câlût-i küfrü mahveder,

Savt-ı Dâvûd-i hilâfetdir Sözün. 9*

M‘arifet, takvâ ve hikmet mülküne, 10*

Bir Süleymân-ı emâretdir Sözün.

Hâsılı dertlilere dermân eder,

Dest-i Lokmân-ı hazâkatdir Sözün.

Ba’sü ba’de’l-mevte kāim hüccetin,

Çûn, Üzeyr-i mazhariyetdir Sözün. 11*

Söz değil, özdür bütün tibyânınız,

Vech-i Hakk’a hep işâretdir sözün.

Lübb-i lübb-i ma‘rifetdir mâhasal, 12*

Yüz yüze Hakk’a itâatdir Sözün.

Ehl-i şevke âb-ı hayvân bahşeden, 13*

Hıdr-ı bahreyn-i velâyetdir Sözün.

Bâr-ı sıkletten ukûlü kurtaran,

Nûr-i İlyâs-ı riyâzetdir Sözün.

Kulluğun efdâlini izhâr eden,

Çünki, Zülkifl-i ibâdetdir Sözün.

(Sırr-ı Zülkifl-i ibâdetdir sözün) 14*

Sed çeker kâfir olan ye’cüclere,

Çünki, Zülkarneyn-i kudretdir Sözün.

Sırr-ı tesbîhâti telkīn eyleyen,

Yûnus-i gavvâs-ı Hazret’dir Sözün. 15*

Rahmet-i Rahmân’ı hep tezkâr eder,

Hamd-i Zekaryâ-yı rahmetdir Sözün. 16*

Tâb ile şerh-i kitâb-ı Hakk eder,

İlm-i Yahyâ-i verâsetdir Sözün.

Mürdeyi ihyâ, körü bînâ eder,

Nefha-i Îsâ-yı fıtratdır Sözün.

Müjde-peymâ-yi kulûb-i ehl-i Hakk,

Mâhî-i târîk-i fetretdir Sözün.

Ahmed’in mi’râcını eyler beyân,

Şerh-i ahkâm-ı nübüvvetdir Sözün.

Hakk Teâlâ dâimâ pür-nûr ede,

Çünki, irfân-ı saâdetdir Sözün.

Şân-ı Üstâd’da ne dersen Gālibâ,

Az ki, bir îmâ-yi hayretdir Sözün.

Ahmed Gālib

1*- Ahmed Gālib’in, “Sözün” redifli bu manzum fıkrası, “Sinan Matbaası, İstanbul – 1960” nüshasında yok. Ağabeylerin 1986’da neşrettikleri mektûba göre Barla Lâhikaları Üstâd’dan sonra yeni ilâvelerle birkaç yerde yayınlanmış.. Nüsha farklılıkları meydana gelmiş. 1960 baskısında bulunmama sebebi bu olmalı:

İlk Barla Lâhikası: Hz. Üstadımızın zamanında İstanbul’da teksirle basılan kısım, Isparta’dan Hz. Üstadın tensib ettiği şekilde İstanbul’a gönderilmiş ve tab’edilmiştir.

Yine Hz. Üstadımız elyazma Barla Lâhikalarını vaktiyle tashih ettiklerinde ehemmiyetli gördükleri mektubları işaretlemişler ve o işaretleri müvacehesinde seneler sonra daha geniş olarak Barla Lâhikası basılmıştır. Tashih edilen ayrı ayrı nüshalardan 3 ayrı yerde basıldığı ve Hulûsi ve Re’fet Ağabey’lere Hz. Üstadımızın gönderdikleri bazı güzel mektubları da ilave edildiği için, birkaç mektub fazla veya eksiği var suretinde tezahür etmiştir. (Ağabeyler’in 1986 Mektûbu.)

Matbû’ nüshaların çoğunda buradaki tertibin esas alındığı görülmektedir:

* Bedîüzzamân Sa‘îd Nursî; Barla Lâhikası, http://www.hizmetvakfi.org/risaleinur/barla-lahikasi-s-80-102/ (Erişim Târîhi: 20.03.2019).

* Bedîüzzamân Sa‘îd Nursî; Barla ve Kastamonu Lâhikaları, Yeni Asya Neşriyat, 2007, İst., s.170-174.

* Bedîüzzamân Sa‘îd Nursî, Barla Lâhikası (Osm.), Envâr Neşriyat, 2000, İst., s.115-117.

Hayrât Vakfı/Altınbaşak Neşriyat nüshası dahâ farklı:

http://risale.risaleonline.com/#barla/83 ,

http://risale.risaleonline.com/#barla/84 (Erişim Târîhi: 20.03.2019). Farklı başka nüshalar da var..

Bu çalışmada 5 farklı nüsha ele alındı..

Hepsinin artıları eksileri bulunuyor.. Kelime, hattâ mısrâ‘/beyit bazında farklılıklar, eksiklikler/fazlalıklar, takdim/te’hirler, sehivler görülüyor.

Değerli araştırmacı Doçent Dr. İbrahim Kaya; “Muallim Galib’in Bir Şiiri ve Metnin Okunmasında Görülen Yanlışlar” başlıklı çalışmasında konu ile ilgili olarak şu tesbitlerde bulunmuş:

Bu yanlışların bir kısmı vezni bir kısmı ise anlamı düşünmemekten kaynaklanmaktadır. Şiir aruz vezniyle yazılmıştır. Eski şiirlerin doğru okunması için vezin, araştırıcının elinde mutlaka bulunması gereken bir ölçüdür. Yoksa kelime bir kaç ihtimalli olarak okunabilmektedir. Bazen bu okunuşlar anlamlı olabilmekte fakat vezin açısından problem barındırmakta, bazen de anlamın büsbütün berhava olmasına sebep olabilmektedir.

Hemen belirtelim ki şiir aruzun Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün kalıbıyla yazılmıştır. (…)

Bahse konu manzûm fıkranın farklı nüshalarının tashihlerinde İbrahim Kaya’nın tesbit, tashih ve mülâhazalarından faydalanılmış, imlâlandırmalar tarafımdan yapılmıştır.(B. Tunç)

2*- İ. Kaya.

3*- İ. Kaya.

4*- Sâlîh-i dâr-ı emânettir – İ. Kaya tashîhi.

5*- Ehl-i hayrata okunuşu yanlış. (حیرته) olarak yazılmış. Hz. Hâcer’in hayret, şaşkınlık ve çâresizlik içerisinde kalıp su aramasına telmihte bulunuluyor. (N. Şahiner nüshası) – İ. Kaya

6*- N. Şahiner ve M. Serkan’da bulunan nüshalarda “ayn” harfinin üzerinde “ötre” bulunuyor.

7*- N. Şahiner ve M. Serkan arşivindeki nüshalar.

8*- Hayrât Vakfı ve M. Serkan arşivindeki bir nüshada; “Çün Şuayb emn ü adâletdir sözün.”

9*- N. Şahiner nüshasında “hilâfetdir”in üzerine “emâretdir” konulmuş: “Savt-ı Dâvûd-i emâretdir Sözün.” de olabilir anlamında.

10*- İ. Kaya.

11*- Tamlama olması gerek. Hem vezin hem de anlam için – İ. Kaya

12*- N. Şahiner’deki nüshada: Lübb-i lübb-i ma‘rifetdir mâhasal.

13*- Satırda hayvan, üstünde hayat yazılmış. Ab-ı hayvan şeklinde de kulllanılan ölümsüzlük suyu Türkçedeki yaygın istimaldeki anlam karışıklığına sebep olmamak için üst tarafta hayat kelimesi de yazılmış. Hayat olsa aruz kusuru olan imale gerekir. Hayvan kelimesi için böyle bir imaleye gerek kalmamaktadır. – İ. Kaya

14*- [N. Şahiner’deki] El yazmasında hem, “çünki” hem de üstünde “sırr-ı” kelimesi yazılmaktadır. Her iki okunuştan biri tercih edilebilir. Yani;

Çünki Zülkifl-i ibadetdir sözün

Veya;

Sırr-ı Zülkifl-i ibadetdir sözün

– İ. Kaya

15*- N. Şâhiner arşivindeki nüshadan istifâde ile.

16*- Zekeriyya İbranice Zekarya olarak geçer (Bkz: TDV İslam Ansiklopedisi; Zekeriyya maddesi).
Dolayısıyla vezin için,
“Hamd-i Zekarya-yı rahmetdir sözün” şekli en doğru olanı gibi görünüyor. “Zekeriyya” okunuşunun Fâilâtün kalıbına uyması vezin açısından imkânsızdır. – İ. Kaya

(II) Hayrât Vakfı Nüshası *

* 35 beyit.

Bedîüzzamân Sa‘îd Nursî; Barla Lâhikası, Hayrat Vakfı/Altınbaşak Neşriyat.

http://risale.risaleonline.com/#barla/83,

http://risale.risaleonline.com/#barla/84

(Erişim Târîhi: 20.03.2019).

Tashih ve Mülâhazalar:

Diğer yazma nüshalarda “Pîr-i hikmetdir”.

“zâl”la yazılması gereken “İnkāz” kelimesi “dat” harfiyle “inkāz” olarak yazılmış. Anlam açısından yanlış. Bir sehv-i kalem olsa gerek.

“Salih-i dâr-ı emânetdir” (üç ayrı kelime) bitişik olarak “salihdâr-ı emanetdir” yazılmış. Dikkatsizlik ve sehv-i kalem olsa gerek. Zaten matbu nüshalardaki yanlış okunuş da bu şeklin esas alınışından kaynaklanmaktadır.

“Mülhidân fir’avnların” yerine “ mülhid fir’avnları” şekli yazılmış. Vezin dikkate alınmamış. Anlam açısından doğru kabul edilebilecek bir ihtimal düşünüldüğü için bu şekil tercih edilmiş olsa gerek.

Çün Şu’ayb-ı (Şu’ayb kelimesinin sonuna tamlama olduğunu göstermek için esre konulmuş. Fakat vezni bozacağı düşünülmemiş).

“Mahz-i tahkīkdir” yerine “Mahz-ı hakīkatdir” yazılmış, veznin bozulacağı dikkate alınmamış.

“Kulluğun efdâlini” yerine “Kulluğun efdalini” şekli yazılmış.

“Zülkifl-i ibadetdir Sözün” şeklindeki mısraın vezin açısından eksik olduğu düşünülmemiş.

“Misl-i Yûnus gavvâs-ı hakīkatdir Sözün” şeklinde yazılan mısraın vezin açısından problemli olduğu düşünülmemiş.

“Güçlü, canlı ve hararetli bir şekilde” anlamına gelen “Tâb ile” yerine “tı” ve “ayın” harfi ile “Tab’ ile” şekli yazılmış. Anlam açısından pek doğru görünmemektedir.

“Müjde-peymâ-yı kulûb-ı ehl-i Hak” yerine “Müjde-i peymân-ı kulûb-ı ehl-i Hak” şekli yazılmış hem anlam hem vezin dikkate alınmamış. Zaten bazı matbu nüshalardaki yanlış okunuşun da bu imladan kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

(İ. Kaya)

Âdem-i ‘ilm-i hakīkatdir Sözün,

Tercümân-ı kenz-i vahdetdir Sözün.

Hazret-i Hakk’dan ‘atâ-yı mahzdır,

Neş’e-i Şît-i hüviyyetdir Sözün.

Ders-i hikmetdir bütün ulvî beyân,

Misl-i İdrîs, pîr-i hikmetdir Sözün.

Mevc-i tûfân-ı dalâletden siper,

Keştî-i Nûh-u selâmetdir Sözün.

Sarsar-ı ilhâddan inkāz [انقاذ] eden,

Şû’le-i Hûd-u hidâyetdir Sözün.

Tezkiyet-bahş-i kulûb-u mü’minîn,

Sâlih-i dâr-ı emânetdir Sözün.

Vahdetin esrârını i’lân eden,

Ol Halîl-veş asl-ı milletdir Sözün.

Bahş-i zemzem eyler, ehl-i hayrete,

İsmâîl-i feyz-i hürmetdir sözün.

Mahz-ı tahkīkdir, hayâlâtdan ‘alâ ,

Sırr-ı İshâk-ı hakīkatdir Sözün.

Zümre-i Tâgûtu hep berbâd eder,

Lût gibi rükn-i salâbetdir Sözün.

Dîn-i Hakk’ın neşr ü ta’mîmi içün,

Fazl-ı İsrâîl-i kudretdir Sözün.

Hakk cemâliyle kemâlin gösteren,

Hüsn-i Yûsuf’dan işâretdir Sözün.

Yokluk içre, varlığa kāim olan,

Sabr-ı Eyyûb-ü metânetdir Sözün.

Mülhidân fir’avnların gark eyleyen,

Tûr-u Mûsâ-i Şerîatdir Sözün.

Serteser mîzân-ı hikmetle rasîn,

Çün Şuayb emn ü adâletdir Sözün.

Ehl-i idlâli eden zîr ü zeber,

Sanki Hârûn-u fesâhatdir Sözün.

Asker-i Câlût-ı küfrü mahveder,

Savt-ı Dâvûd-u hilâfetdir Sözün.

Ma’rifet, takvâ ve hikmet mülküne,

Bir Süleymân-ı emâretdir Sözün.

Hâsılı, dertlilere dermân eder,

Dest-i Lukmân-ı hazâkatdir Sözün.

Ba’sü ba’del mevte kāim hüccetin,

Çün ‘Uzeyr-i mazhariyyetdir Sözün.

Ehl-i şevke âb-ı hayvân bahş eden,

Hıdr-ı bahreyn-i velâyetdir Sözün.

Bâr-ı sıkletden uqûlü kurtaran,

Nûr-u İlyâs-ı riyâzetdir Sözün.

Kulluğun efdâlini izhâr eder,

Çünki, Zülkifl-i ibâdettir Sözün.

Sed çeker kâfir olan ye’cüclere,

Çünki, Zülkarneyn-i Kudret’dir Sözün.

Sırr-ı tesbîhâtı telkîn eyleyen,

Yûnus-i gavvâs-ı Hazret’dir Sözün.

Rahmet-i Rahmân’ı hep tezkâr eder,

Hamd-i Zekaryâ-yı rahmetdir Sözün.

Tâb [تاب] ile şerh-i kitâb-ı Hakk eder,

İlm-i Yahyâ-i verâsetdir Sözün.

Mürdeyi ihyâ, körü bînâ eder,

Nefha-i Îsâ-i fıtratdır Sözün.

Müjde-i peymâ-yi kulûb-u ehl-i Hakk,

Mâhî-i târîk-i fetretdir Sözün.

Ahmed’in (asm) mi’râcını eyler beyân,

Şerh-i ahkâm-ı Nübüvvetdir Sözün.

Hep Kelâmullâh-ı nâtık şerhidir,

Kenz-i i’câz-ı risâletdir Sözün.

Söz değil, özdür bütün tibyânınız,

Vech-i Hakk’a hep işâretdir Sözün.

Lübb-ü lübb-ü ma’rifetdir mâ-hasal,

Yüz yüze Hakk’a itâatdir Sözün.

Hakk Teâlâ dâimâ pür-nûr ede,

Çünki, ‘irfân-ı saâdetdir Sözün.

Şân-ı Üstâd’da ne dersen Gālibâ,

Az ki, bir îmâ-yi hayretdir Sözün.

Gālib

(III) Necmeddin Şahiner Arşivi*

* 36 beyit.

Mülâhazalar:

Âdem-i ilm-i hakikatdır Sözün,

Tercüman-ı kenz-i vahdetdir Sözün.

(کنز وحدت) Kenz ü vahdet okunuşu yanlış. Vahdet kelimesinin ilk harfi atıf vavı olarak düşünülmüş. O zaman kelime vahdet değil hiddet olarak okunması gerekirdi.

Ders-i hikmetden bütün ulvî beyan,

Misl-i İdris pîr-i hikmetdir Sözün

(pür hikmet okunuşu yanlış, (پیر) p harfinden sonra açıkça bir y harfi var)

Tezkiyet-bahş-ı kulûb-ı mü’minîn,

Sâlih-i dar-ı emanetdir Sözün

Bahş-ı zemzem eyler, ehl-i hayrete

İsmail-i feyz-i hürmetdir Sözün

(Ehl-i hayrata okunuşu yanlış. (حیرته) olarak yazılmaş. Hayrata olması için (خیراته) olarak yazılması gerekirdi. Hz. Hacer’in hayret, şaşkınlık ve çaresizlik içerisinde kalıp su aramasına telmihte bulunuluyor.

Ba’s-ü ba’de-l mevte kaim hüccetin,

Çûn Üzeyr-i mazhariyetdir Sözün

(Tamlama olması gerek. Hem vezin hem de anlam için)

Ehl-i şevke âb-ı hayat bahşeden,

Hıdr-ı bahreyn-i velayetdir Sözün

(satırda hayvan, üstünde hayat yazılmış. Ab-ı hayvan şeklinde de kulllanılan ölümsüzlük suyu Türkçedeki yaygın istimaldeki anlam karışıklığına sebep olmamak için üst tarafta hayat kelimesi de yazılmış. Hayat olsa aruz kusuru olan imale gerekir. Hayvan kelimesi için böyle bir imaleye gerek kalmamaktadır.)

Kulluğun efdalini izhar eden,

Zülkifl-i ibadetdir Sözün

El yazmasına hem “çünki” hemde üstünde “sırr-ı” kelimesi yazılmaktadır. Her iki okunuştan biri tercih edilebilir. Yani;

Çünki Zülkifl-i ibadetdir Sözün

Veya;

Sırr-ı Zülkifl-i ibadetdir Sözün

Sırr-ı tesbihatı telkin eyleyen,

Misl-i Yunus gavvas-ı hakikatdır Sözün.

İkinci mısra üzerleri çizilerek düzeltmeler yapılmış.

Yazılanlardan birisinde vezin problemi bulunmamaktadır:

Yunus-ı gavvas-ı Hazretdir Sözün

Şân-ı Üstadda ne dersen Galiba

Az ki, bir îmâ-yı hayretdir Sözün

(İman şeklinde okunuş yanlış. Kelime ( ایمای)şeklinde yazılmış.

Anlam: Ey Galib, Üstadın şanı hakkında ne söylersen az. Çünkü bu söylediklerin senin hayretini tam anlamıyla gösteremez, sadece ona bir ima olabilir.

Kenarda yazıldığı için farkedilmeyen, bir açıklama notu olarak düşünülen şu beyit hiç bir neşriyatta yok.

Şu’le-i envar-ı hurşîd-i ezel

Mağz-ı Kur’an’dan ibâretdir Sözün

Mevlana’nın Mesnevi’si için mağz-ı Kur’an tabiri kullanıldığını burada hatırlamak gerek.

(İbrahim Kaya, Doçent Dr., Artvin Çoruh Üniversitesi)

Âdem-i ilm-i hakīkatdir Sözün,

Tercümân-ı kenz-i vahdetdir Sözün.

Hazret-i Hakk’dan atâ-yı mahzdır,
Neş’e-i Şît-i hüviyyetdir Sözün.

Ders-i hikmetdir bütün ulvî beyân,

Misl-i İdrîs, pîr-i hikmetdir Sözün.

Mevc-i tûfân-ı dalâletden siper,

Keştî-i Nûh-ı selâmetdir Sözün.

Sarsar-ı ilhâddan inkāz eden,

Şû’le-i Hûd-ı hidâyetdir Sözün.

Tezkiyet-bahş-i kulûb-i mü’minîn,

Sâlih-i dâr-ı emânetdir Sözün.

Vahdetin esrârını i’lân eden,

Ol Halîl-veş asl-ı milletdir Sözün.

Bahş-i zemzem eyler ehl-i hayrete,

İsmâîl-i feyz-i hürmetdir sözün.

Mahz-ı tahkīkdir, hayâlâtdan ‘ulâ,

Sırr-ı İshâk-ı hakīkatdir Sözün.

Zümre-i Tâgûtu hep berbâd eder,

Lût gibi rükn-i salâbetdir sözün.

Dîn-i Hakk’ın neşr ü ta‘mîmi içün,

Fazl-ı İsrâîl-i Kudret’dir Sözün.

Hakk cemâliyle kemâlin gösteren,

Hüsn-i Yûsuf’dan işâretdir Sözün.

Yokluk icre, varlığa kāim olan,

Sabr-ı Eyyûb-i metânetdir Sözün.

Mülhidân fir’avnların gark eyleyen,

Tûr-ı Mûsâ-i Şerîat’dir Sözün.

Serteser mîzân-ı hikmetle rasîn,

Çün Şuayb emn ü adâletdir Sözün.

Ehl-i idlâli eden zîr ü zeber,

Sanki Hârûn-i fesâhatdir Sözün.

Asker-i Câlût-ı küfrü mahveder,

Savt-ı Dâvûd-ı hilâfetdir Sözün.

(Savt-ı Dâvûd-ı imâmetdir Sözün)

(Çünki, Dâvûd-ı hilâfetdir Sözün)

(Çünki, Dâvûd-ı imâmetdir Sözün)

Ma’rifet, takvâ ve hikmet mülküne,

Bir Süleymân-ı emâretdir Sözün.

Hâsılı dertlilere dermân eder,

Dest-i Lokmân-ı hazâkatdir Sözün.

Ba’s-ü ba’del mevte kāim hüccetin,*

Çün ‘Uzeyr-i mazhariyetdir Sözün.

Ehl-i şevke âb-ı hayvân bahş eden,

Hıdr-ı bahreyn-i velâyetdir Sözün.

Bâr-ı sıkletden ukûlü kurtaran,

Nûr-i İlyâs-ı riyâzetdir Sözün.

Kulluğun efdâlini izhâr eder,

Sırr-ı Zülkifl-i ibâdetdir Sözün.

(Çünki Zülkifl-i ibâdetdir Sözün.)

Sed çeker kâfir olan ye’cüclere,

Çünki, Zülkarneyn-i Kudret’dir Sözün.**

Sırr-ı tesbîhâtı telqîn eyleyen,

Yûnus-ı gavvâs-ı Hazretdir Sözün.

Rahmet-i Rahmân’ı hep tezkâr eder,

Hamd-i Zekeryâ-yı Rahmet’dir Sözün.

Tâb ile şerh-i kitâb-ı Hakk eder,***

İlm-i Yahyâ-i verâsetdir Sözün.

Mürdeyi ihyâ, körü bînâ eder,

Nefha-i Îsâ-i fıtratdır Sözün.

Müjde-peymâ-yı kulûb-ı ehl-i Hakk,

Mâhî-i târîk-i fetretdir Sözün.

Ahmed’in mi’râcını eyler beyân, ****

Şerh-i ahkâm-ı Nübüvvetdir Sözün.

Hep kelâmullâh-ı nâtık şerhidir,

Kenz-i i’câz-ı risâletdir Sözün.

Söz değil, özdür bütün tibyânınız,

Vech-i Hakk’a hep işâretdir Sözün.

Lübb-i lübb-i ma’rifetdir mâ-hasal,

Yüz yüze Hakk’a itâatdir Sözün.

Şu’le-i envâr-ı hurşîd-i ezel,

Mağz-ı Kurân’dan ibâretdir Sözün.

Hakk Teâlâ dâimâ pür-nûr ede,

Çünki, ‘irfân-ı saâdetdir Sözün.

Şân-ı Üstâd’da ne dersen Gālibâ,

Az ki, bir îmâ-yi hayretdir Sözün.

[Ahmed Gālib]

Dipnotlar:

*(Haşre dâir Onuncu Söz’e işâretdir)

**(İ’câz-ı Kur’ân’dan Yirmibeşinci Söz’e işâretdir)

***(İşârâtü’l-İ’câz tefsîrine işâretdir)

****(Otuzbirinci olan Mi’râc Risâlesi’ne işâretdir)

(IV) Muhammed Serkan Arşivi (1)*

* 35 beyit.

Tashih ve Mülâhazalar:

“Pîr-i hikmetdir” şekli yazılmış. (Bu şeklin daha doğru olduğu kanaatindeyiz. Çünki Hz. İdris (as) için “terzilerin pîri” denildiği düşünülürse Muallim Galib’in bu kelimeyi “pîr” şeklinde kullanmış olabileceği daha mantıklı görünmektedir.

İnkâz “zâl” harfiyle doğru olarak yazılmış.

“Mülhidân fir’avnların” şeklinde yazılmış. Hem vezin hem anlam açısından daha tutarlı görünmektedir.

“Zülkifl-i ibadetdir sözün” şeklindeki mısraın vezin açısından eksik olduğu düşünülmemiş..

“Misl-i Yûnus gavvâs-ı hakîkatdir sözün” şeklinde yazılan mısraın vezin açısından problemli olduğu düşünülmemiş

“Tâb ile şerh-i kitâb-ı Hakk ider” şeklinde yazılmış ki doğru olduğu açıktır.

“Müjde-peyma-yı kulûb-ı ehl-i Hakk” şekli yazılmış ki doğru olduğu açıktır.

(İ. Kaya)

Âdem-i ‘ilm-i hakīkatdir Sözün,

Tercümân-ı kenz-i vahdetdir Sözün.

Hazret-i Hakk’dan ‘atâ-yı mahzdır,

Neş’e-i Şît-i hüviyyetdir Sözün.

Ders-i hikmetdir bütün ulvî beyân,

Misl-i İdrîs, pîr-i hikmetdir Sözün.

Mevc-i tûfân-ı dalâletden siper,

Keştî-i Nûh-ı selâmetdir Sözün.

Sarsar-ı ilhâddan inkāz [انقاذ] eden,

Şû’le-i Hûd-i hidâyetdir Sözün.

Tezkiyet-bahş-i kulûb-i mü’minîn,

Sâlih-i dâr-ı emânetdir Sözün.

Vahdetin esrârını i’lân eden,

Ol Halîl-veş asl-ı milletdir Sözün.

Bahş-i zemzem eyler, ehl-i hayrete,

İsmâîl-i feyz-i hürmetdir Sözün.

Mahz-ı tahkīkdir, hayâlâtdan ‘ulâ,

Sırr-ı İshâk-ı hakīkatdir Sözün.

Zümre-i Tâğûtu hep berbâd eder,

Lût gibi rükn-i salâbetdir sözün.

Dîn-i Hakk’ın neşr ü ta’mîmi içün,

Fazl-ı İsrâîl-i Kudretdir Sözün.

Hakk cemâliyle kemâlin gösteren,

Hüsn-i Yûsuf’dan işâretdir sözün.

Yokluk içre, varlığa kāim olan,

Sabr-ı Eyyûb-i metânetdir Sözün.

Mülhidân fir’avnların gark eyleyen,

Tûr-ı Mûsâ-i Şerîat’dir Sözün.

Serteser mîzân-ı hikmetle rasîn,

Çün Şu’ayb (Şu’ayb-i) emn ü adâletdir Sözün.

Ehl-i idlâli eden zîr ü zeber,

Sanki Hârûn-ı fesâhatdir Sözün.

Asker-i Câlût-ı küfrü mahveder,

Savt-ı Dâvûd-ı hilâfetdir Sözün.

Ma’rifet, takvâ (Ma’rifet-i takvâ) ve hikmet mülküne,

Bir Süleymân-ı emâretdir Sözün.

Hâsılı, dertlilere dermân eder,

Dest-i Lukmân-ı hazâkatdir Sözün.

Ba’s-ü ba’del mevte kāim hüccetin,

Çün ‘Uzeyr-i mazhariyyetdir Sözün.

Ehl-i şevqe âb-ı hayvân (âb-ı hayât) bahş eden,

Hıdr-ı bahreyn-i velâyetdir Sözün.

Bâr-ı sıkletden ukūlü kurtaran,

Nûr-i İlyâs-ı riyâzetdir Sözün.

Kulluğun efdâlini izhâr eder,

Çünki, Zülkifl-i ibâdetdir Sözün.

Sed çeker kâfir olan ye’cüclere,

Çünki Zülkarneyn-i Kudret’dir Sözün.

Sırr-ı tesbîhâtı telqîn eyleyen,

Yûnus-i gavvâs-ı Hazret’dir Sözün.

Rahmet-i Rahmân’ı hep tezkâr eder,

Hamd-i Zekeryâ-yı rahmetdir Sözün.

Tâb ile şerh-i kitâb-ı Hakk eder,

İlm-i Yahyâ-i verâsetdir Sözün.

Mürdeyi ihyâ, körü bînâ eder,

Nefha-i Îsâ-i fıtratdır sözün.

Müjde-peymâ-yı kulûb-i ehl-i hakk,

Mâhî-i târîk-i fetretdir Sözün.

Ahmed’in mi’râcını eyler beyân,

Şerh-i ahkâm-ı Nübüvvet’dir Sözün.

Hep Kelâmullâh-ı nâtık şerhidir,

Kenz-i i’câz-ı risâletdir Sözün.

Söz değil, özdür bütün tibyânınız,
Vech-i Hakk’a hep işâretdir Sözün.

Lübb-i lübb-i ma’rifetdir mâ-hasal,

Yüz yüze Hakk’a itâatdir sözün.

Hakk Teâlâ dâimâ pür-nûr ede,

Çünki, ‘irfân-ı saâdetdir Sözün.

Şân-ı Üstâd’da ne dersen Gālibâ,

Az ki, bir îmâ-yi hayretdir Sözün.

[Ahmed Gālib]

(V) Muhammed Serkan Arşivi (2)*

* 36 beyit.

Mülâhazalar:

Şu’le-i envâr-ı hurşîd-i ezel,
Mağz-ı Kurân’dan ibâretdir Sözün.
*30. Mektûb’a işâretdir ki, yeni tarzda i’cazlı bir sûretde yazılan 30 Cüz’-i Kur’ân’a şifreli hâşiyelerdir.
Bu beyit nüshalardan anlaşıldığına göre bir müstensih tarafından aynı vezinde yazılarak Muallim Galib’in şiirine eklenmiş gibidir.
26

Rahmet-i Rahmân’ı hep tezkâr eder,
Hamd-i Zekaryâ-yı rahmetdir Sözün.
*32. Söz’ün 2. Mevkıfına işâret
Zekeriyya İbranice Zekarya olarak geçer (Bk. TDV İslam Ansiklopedisi; Zekeriyya maddesi).
Dolayısıyla vezin için,
“Hamd-i Zekarya-yı rahmetdir Sözün” şekli en doğru olanı gibi görünüyor. Üstteki şekilde Zekeriyya okunuşunun Fâilâtün kalıbına uyması vezin açısından imkânsızdır.
25

Sırr-ı tesbîhâtı telkīn eyleyen,
Yûnus-ı Înâs-ı Hazretdir Sözün.
*24. Söz
Parlatır Sözlüğü:
Înâs= Alıştırma, sınama, ünsiyet kazandırma. 2. Görme, tespit etme, öğrenme, bilme.
Hz, Yunus’un geçirdiği imtihan ve sınamayı (kavmini terk edip gidişi), balığın karnında iken kendine tesbihin telkin edilmesi ve onun bunu öğrenip söylemesini çağrıştırıyor gibidir.
18

Ma’rifet, takvâ ve hikmet mülküne,
Bir Süleymân-ı emâretdir Sözün

*23. Söz
Zaten tamlama olduğunu gösteren bir hareke olmadığı için parantez içerisindeki yanlış okunuşu göstermeye gerek yoktur zannederim.
15

Serteser mîzân-ı hikmetle rasîn,
Çün Şu’ayb emn-i adâletdir Sözün
Burada ise gereksiz tamlama (vezni bozan) var. Burada da tamlama olduğunu gösteren hareke olmadığı için parantez içerisindeki yanlış okunuşu göstermeye gerek yoktur.
Vezin açısından problemli olan bazı yerlerin bu nüshada bulunmaması nüshanın sağlam olduğunu ve bilen biri tarafından yazıldığını göstermektedir.

İ. Kaya

Âdem-i ilm-i hakīkatdir Sözün,

Tercümân-ı kenz-i vahdetdir Sözün.

*Birinci Söz ve Katre ve İşâretü’l-i’câz Tefsirini îmâ eder

Hazret-i Hakk’dan atâ-yı mahzdır,

Şît-i ihsân-ı hüviyyetdir Sözün.

*Şükre dâir risâle

Ders-i hikmetdir bütün ulvî beyân,
Misl-i İdrîs, pîr-i hikmetdir Sözün.

*Erkân-ı Îmâna âid 29. Söz

Mevc-i tûfân-ı dalâletden siper,

Keştî-i Nûh-ı selâmetdir Sözün.

*Alel-umûm Mektûbât

Sarsar-ı ilhâddan inkāz [انقاذ] eden,

Hûd-ı envâr-ı hidâyetdir Sözün.

*33. Söz’ün, 33. Mektûbundan, 33 pencereli risâle

Tezkiyet-bahş-i kulûb-i mü’minîn,

Sâlih-i dâr-ı emânetdir Sözün.

*Mektûbât

Vahdetin esrârını i’lân eden,

Ol Halîl-veş asl-ı milletdir Sözün.

*28. Mektûb’un onuncu risâlesi

Bahş-i zemzem eyler ehl-i hayrete,

İsmâîl-i feyz-i hürmetdir Sözün.

*İkinci Söz

Mahz-ı tahkīkdir, hayâlâtdan ‘ulâ,

Çünki İshâq-ı hakīkatdir Sözün.

*29. Mektûb’un birinci kısmı ve 23. Söz’ün noktaları

Zümre-i Tâğût’u hep berbâd eder,

Lût-i erkân-ı salâbetdir Sözün.

*Hücumât-ı Sitte ve 26. Mektûb’un birinci risâlesi

Dîn-i Hakk’ın neşr ü ta’mîmi içün,

İsrâil-i rûh-i Kudret’dir Sözün.

*33. Mektûb ve İşârât- Seb’a Risâlesi

Hakk cemâliyle kemâlin gösteren,

Yûsuf-ı Kenân-ı ‘izzetdir Sözün.

*33. Söz’ün Mektûbu

Yokluk içre, varlığa kāim olan,

Misl-i Eyyûb-i metânetdir Sözün.

*22. Söz’ün Birinci Makāmı

Mülhidân fir’avnların gark eyleyen,

Mûsâ-i Tûr-ı Şerîat’dir Sözün.

*29. Mektûb’un altıncı yedinci kısımları

Serteser mîzân-ı hikmetle rasîn,

Çün Şu’ayb emn-i adâletdir Sözün.

*12., 11, Söz’ler

Ehl-i idlâli eder, zîr ü zeber,
Sanki Hârûn-i fesâhatdir Sözün.

*32. Söz’ün birinci ikinci mevkıfları

Asker-i Câlût-ı küfrü mahveder,

Çünki Dâvûd-ı imâmetdir Sözün.

(Çünki Dâvûd-ı hilâfetdir Sözün.)

*29. Mektûb’un 9 kısmı ve 30. Mektûb

Ma’rifet, takvâ ve hikmet mülküne,

Bir Süleymân-ı emâretdir Sözün.

*23. Söz

Hâsılı dertlilere dermân eder,

Dest-i Lukmân-ı hazâkatdir Sözün.

*22. Söz’ün İkinci Mevkıfı

Ba’sü ba’del mevte kāim hüccetin,

Çün ‘Uzeyr-i mazhariyetdir Sözün.

*10. Söz’e işâret

Ehl-i şevqe âb-ı hayvân bahş eden,

Hıdr-ı bahreyn-i velâyetdir Sözün.

*33. Söz’ün Birinci Mektûb’una işâret

Bâr-ı sıkletden ukūlü kurtaran,

Belki İlyâs-ı riyâzetdir Sözün.

*30. Söz

Kulluğun efdâlini izhâr eder,

Çünki, Zülkifl-i ibâdetdir Sözün.

*3. Söz

Sed çeker kâfir olan ye’cüclere,

Çünki, Zülkarneyn-i Kudret’dir Sözün.

*25. Söz

Sırr-ı tesbîhâtı telkīn eyleyen,

Yûnus-ı Înâs-ı Hazretdir Sözün.

*24. Söz

Rahmet-i Rahmân’ı hep tezkâr eder,

Zekaryâ-yı mest-i rahmetdir Sözün.

*32. Söz’ün 2. Mevkıfına işâret

Tâb ile şerh-i kitâb-ı Hakk eder,

Çünki Yahyâ-i verâsetdir Sözün.

*İşârâtü’l-İ’câz Tefsîri hakkında

Mürdeyi ihyâ, körü bînâ eder,

Îsâ-i i’câz-ı fıtratdır Sözün.

*20. Söz’ün İkinci Maqâmı Mu’cizât-ı Enbiyâ

Müjde-peymâ-yı kulûb-ı ehl-i hakk,

Mâhî-i târîk-i fetretdir Sözün.

*Hücumât-ı Sitte ve İşârât-ı Seb’a

Ahmed’in mi’râcını eyler beyân,

Şerh-i ahkâm-ı Nübüvvetdir Sözün.

*31. Söz

Hep kelâmullâh-ı nâtık şerhidir,

Kenz-i i’câz-ı risâletdir Sözün.

*Mu’cizât-ı Ahmediyye

Söz değil, özdür bütün tibyânınız,

Vech-i Hakk’a hep işâretdir Sözün.

*20. Mektûb, 22. Söz, 32. Söz’ün birinci ikinci mevkıfları

Lübb-i lübb-i ma’rifetdir mâ-hasal,

Yüz, yüze Hakk’a itâatdir Sözün.

Şu’le-i envâr-ı hurşîd-i ezel,

Mağz-ı Kurân’dan ibâretdir Sözün.

*30. Mektûb’a işâretdir ki yeni tarzda i’cazlı bir sûretde yazılan 30 Cüz’-i Kur’ân’a şifreli hâşiyelerdir

Hakk Teâlâ dâimâ pür-nûr ede,

Çünki, ‘irfân-ı saâdetdir Sözün.

Şân-ı “Mollâ”da ne dersen Gālibâ,

Az ki, bir îmâ-yi hayretdir Sözün.

[Ahmed Gālib]

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et