RÛMÎ TAKVİMLERLE İLGİLİ BİR HATIRLATMA

Mevzû’ “Târih” ve “Târihçe” olunca Hicrî-kamerî, Hicrî-şemsî, Rûmî-Julyen, Rûmî-Gregoryen, Mîlâdî-Julyen, Mîlâdî-Gregoryen, … gibi tâbirlerle karşılaşmak kaçınılmaz oluyor… Dolayısıyle bu sâhada sağlıklı bir çalışma için asgarî seviyede de olsa temel Takvim Bilgileri işin alfabesi sayılır.. Ve bilhassa RÛMÎ TAKVİM Bilgilerine zarûret derecesinde ihtiyaç bulunmaktadır.. Çünki, târih çevirme yanlışları en fazla buralarda yapılıyor!.. Çünki, târîhimizde iki farklı dönemde FARKLI İKİ RÛMÎ TAKVİM kullanıldığı pek bilinmiyor ya da dikkate alınmıyor!…

JÜLYEN ESASLI RÛMÎ TAKVİM

13 Mart 1840 Mîlâdî-Gregoryen (1 Mart 1840 Mîlâdî-Julyen) târih karşılığı olarak, 1 Mart 1256 (9 Muharrem 1256) târîhi ile başlamış, 15 Şubat 1332 (28 Şubat 1917) gün bitimine kadar, yılbaşı, 1 Mart; ve günleri de, Mîlâdîye göre 12 (28 Şubat 1315/12 Mart 1900 ve öncesi) veyâ 13 gün (29 Şubat 1315/13 Mart 1900 ve sonrası) geri olarak devâm etmiştir.

Uzun yılların verdiği alışkanlıklar dolayısıyle, yürürlükten kaldırıldıktan sonra da îtibârını sürdüren Julyen esaslı Rûmî târihler, günümüzde de bâzı takvimlerde, gazete ve dergilerde gösterilmektedir.

Rûmî-Julyen Târihlerin Mîlâdîye Çevrilmesi: 1 Mart 1256-15 Şubat 1332 (13 Mart 1840-28 Şubat 1917)

Hesaplama ile Rûmî târih çevirmelerinde dikkat edilmesi gereken önemli bir husus: Mîlâdî takvimlerde yılbaşı 1 Kânûnisânî (1 Ocak) iken J. Rûmî takvimde 1 Mart’tır..

(a)- Rûmî 28 Şubat 1315 (12 Mart 1900) ve öncesi târihler:

Gün sayısına 12 eklenerek Mîlâdî ay ve gün, 584 [Rûmî 19-20 K.evvel – 28/29 Şubat (Mîlâdî 1 Ocak – 12/13 Mart) arası için 585] eklenerek Mîlâdî yıl bulunur.

Örnekler:

24 Kânûnievvel 1293=5 Ocak 1878

28 Şubat 1293=12 Mart 1878

(b)- Rûmî 29 Şubat 1315 (13 Mart 1900) ve sonrası târihler:

Gün sayısına 13 eklenerek Mîlâdî ay ve gün, 584 [Rûmî 19 K.evvel-28/29 Şubat (Mîlâdî 1 Ocak–13/14 Mart) arası için 585] eklenerek Mîlâdî yıl bulunur.

Örnekler:

31 Mart 1325=13 Nisan 1909

19 Şubat 1331=3 Mart 1916 

10 Mart 1376=23 Mart 1960

GREGORYEN ESÂSLI RÛMÎ TAKVİM  

15 Şubat 1332 Rûmî-Julyen târîhini 1 Mart 1333 Rûmî-Gregoryen târîhi (1 Mart 1917) tâkip etmiş, böylece Mîlâdî-Gregoryen Takvimle aradaki gün farkı sıfırlanmıştır. 1333; 10 ay devâm etmiş, 1334 Rûmî yılı, 1918 Mîlâdî yılı ile ayni günde başlamış, 31 Kânûnievvel 1341 (31 Aralık 1925) sonuna kadar (8 sene 10 ay) mer’iyette kalmıştır.

Rûmî-Gregoryen Târihlerin Mîlâdîye Çevrilmesi: 1 Mart 1333-31 K.evvel 1341 (1 Mart 1917-31 Aralık 1925) 

Ay ve gün farkı yok!. Yılı bulmak için sâdece, Rûmî seneye 584 eklenecek.

Örnekler: 

17 Haziran 1334=17 Haziran 1918

9 Teşrînisânî 1338=9 Kasım 1922

***

Not:

Rûmî/Mîlâdî Târihlerin birbirine çevrilmelerinde, basılı veyâ digital Târih Çevirme Kılavuzları ile daha kısa zamanda daha sağlıklı sonuçlara ulaşılabilmektedir:

http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme-kilavuzu/

***

BİR TESBİT 

TTK Târih Çevirme Kılavuzuna R. 1341 sonrası bir târih girdiğinizde şöyle bir açıklama ile karşılaşıyorsunuz:

“Web sayfasından ileti

Rumi takvim R. 26 Kanunuevvel 1341 (26 Aralık 1925) tarihinden sonra yürürlükden kaldırılmıştır. R. 1333 yılından sonra, Miladi takvim ile Rumi takvim arasındaki gün ve ay farklılıkları kaldırılmış olduğu için bu tarihleri çevirmek pratik olarak da anlamlı değildir.(Sadece girdiğiniz tarihe 584 yıl eklemeniz yeterli olacaktır.)!”

Kanâatimce; bu ileti, programın yetersizliğinin îlânıdır.. Şöyle ki:

Rûmî GREGORYEN takvim resmî olarak 1 Mart 1333 (1 Mart 1917) ile 31 K.evvel 1341 (31 K.evvel 1925) dışında kullanılmadığına göre R. 1341(1925) sonrası için (Sadece girdiğiniz tarihe 584 yıl eklemeniz yeterli olacaktır.) yönlendirmesi aklımızla resmen dalga geçmek değilse, nedir!?… Çünki, Mîlâdî takvime geçildikten sonra da ihtiyâca binâen kullanılmağa devâm eden RÛMÎ takvim; Rûmî GREGORYEN değil, Rûmî JULYEN’dir!!!… TTK’nın 1925 sonrası Rûmî Jülyen târihleri program dışı bırakması ciddî ve yanıltıcı bir eksiklik olarak görülmelidir!!!…

Programın 1341(1925) sonrası Rûmî JULYEN târihlerin karşılığını verecek şekilde yeniden düzenlenmesi faydalılılığını artıracaktır.

Neyse ki, -yerli ve millî olmasa da- Rûmî JULYEN takvimi aralıksız devâm ettiren programlar da var:

https://taqueem.net/convert/1332/12/15/rumi-old/greg?&lang=en

Bilâl TUNÇ